Hidrolik Akü Bloğu Nedir? Çalışma Prensibi? Çeşitleri?

Hidrolik sistemlerde sıklıkla kullanılan hidrolik akü blokları yada hidrolik akümülatör blokları hakkında detaylı bir yazının olmaması nedeniyle bu yazıyı sizler için hazırladık. Bu yazımıda hidrolik akü bloğu nedir, ne işe yarar, çalışma prensibi nedir, çeşitleri nelerdir gibi konulara değineceğiz.

Hidrolik Akü Bloğu Nedir?

Hidrolik sistemlerde akümülatör (accumulator), enerji depolamaya yaran bir eleman olarak kullanılan araçtır ve sistemin basınçlı akışkanını (çoğu zaman yağ) belirli bir basınç altında saklayarak gerektiğinde geri verebilme özelliği için sistemlerde kullanılır. Bu özellik, sistem performansını iyileştirir, pompa kapasitesi gereksinimini azaltır, basınç dalgalanmalarını dengeler ve acil enerji ihtiyacında destek sağlar.

Bir akümülatör ile birlikte kullanılan güvenlik blokları (safety valve blocks / safety blocks / accumulator safety block), akümülatörün sisteme emniyetli bir şekilde bağlanmasını, aşırı basınç durumlarında korunmasını, izolasyonunu ve boşaltma işlemlerini kontrol altında tutar.

Hidrolik Akümülatörlerin Çalışma Prensibi

Akümülatörler genellikle gaz-yay-akışkan gibi üç bölmeyle tasarlanır. En yaygın yapıdaki tip, gaz (örneğin azot) ile ayrılmış bir diyafram, balon veya piston aracılığıyla akışkanın depolandığı bölümdür.

Sistem basıncı, akümülatörün gaz basıncını (pre-charge) aştığında, akışkan akümülatör içine akar ve gaz sıkışır.
Sistem basıncı düştüğünde ise gaz genişleyerek depolanan akışkanı sisteme geri verir.
Bu süreçte, akümülatör hem dalgalanmaları yumuşatır hem de geçici enerji desteği sağlar.

Akümülatörün işleyebilmesi için gaz basıncı (pre-charge), minimum sistem basıncından biraz düşük tutulmalıdır; ideal olarak sistemin düşük çalışma basıncının yaklaşık %90’ı seviyesinde ayarlanır.

Ayrıca sistemin dinamik karakteristiği (akış hızı, basınç değişim hızı), akümülatör tipinin seçimini etkiler; bazı tipler dalgalanmalara daha hızlı cevap verirken diğerleri daha yüksek hacim avantajı sunar.

Akümülatör Türleri

Kullanım amacına göre üç ana tip akümülatör yaygındır:

Balon (Bladder) Tipi
İçinde esnek bir balon (kauçuk/etrüzyon malzemesi) vardır; gaz bu balonun içinde, akışkan dış tarafındadır. Yüksek sızdırmazlık ve hızlı tepki avantajı vardır.
Diyafram (Diaphragm) Tipi
İnce elastomerik bir diyafram akışkan ve gaz bölmelerini ayırır. Genellikle küçük hacim ihtiyaçlarında tercih edilir.
Piston Tipi (Gaz-Yay Basınçlı / Serbest Piston)
Kullanılan piston, gaz/kavramalı yay ile ayrılmış akışkan ve gaz bölmeleri arasında serbest hareket eder. Daha geniş hacim ve yüksek basınç oranlarında avantaj sağlar.

Her tipin avantajları ve dezavantajları vardır:

Tip	Avantajlar	Dezavantajlar / Kısıtlar
Bladder	Hızlı tepki, iyi sızdırmazlık, basit yapı	Balon malzemesi yorulabilir, basınç sınırları var
Diaphragm	Kompakt, düşük hacimlerde ideal	Elastomer diyafram ömrü sınırlı, yüksek basınca uygun olmayabilir
Piston	Daha geniş aralıkta basınç-hacim çalışması, yüksek dayanım	Yapısı daha karmaşık, sızdırmazlık elemanları daha hassas

Seçimde, sistem basınç seviyesi, hacim ihtiyacı, dalgalanma karakteristiği ve bakım kolaylığı dikkate alınmalıdır.

Güvenlik Blokları / Accumulator Safety Blocks: Ne İşe Yarar?

Akümülatör, potansiyel enerji barındırdığı için emniyet açısından ciddi riskler taşır. Bu sebeple, güvenlik blokları şu fonksiyonları sağlar:

İzolasyon (shut-off): Akümülatör devre dışı bırakılabilir, bakım yapılabilir.
Aşırı basınç koruması: Bir emniyet valfi (relief valve) ile akümülatör üzerindeki basınç tolerans dışına çıkarsa sistemin zarar görmesi engellenir.
Boşaltma / deşarj (bleed): İçindeki basınç kontrollü biçimde deşarj edilebilir.
Test ve ölçüm bağlantıları: Test portları (manometre, basınç izleme) entegre edilebilir.

Örneğin bazı markaların güvenlik bloklarında, sistem kapama valfi, basınç emniyet valfi, manuel deşarj bileşeni, opsiyonel elektromanyetik deşarj bileşeni gibi modüller bir blokta toplanmıştır.

Hidrolik akü bloklarının teknik kataloglarında belirtilen özelliklerden bazıları: maksimum işletme basıncı 330 bar, BSP/SAE bağlantı seçenekleri, FKM veya NBR sızdırmazlık malzemeleri, çalışma sıcaklık aralığı –15 °C ile +80 °C gibi değerler olmaktadır.

Ayrıca güvenlik bloklarının ürün tasarımında, “emniyet valfi basıncı = sistemin maksimum basıncından yeterli marjla yüksek olmalı; valf reaksiyonunun sistem kontrol işlevi üstlenmemesi” gibi prensipler uygulanmalıdır.

Seçim ve Uygulama Prensipleri

Basınç ve Emniyet Marjı

Güvenlik bloklarında kullanılan relief valfleri, sistemin maksimum çalışma basıncından daha yüksek değerde ayarlanmalı ama aşırı basınç riskine karşı koruma sağlamalıdır.

Bağlantı ve Montaj

Güvenlik blokları genellikle modüler, flanşlı, NPT, BSP, SAE gibi çoklu bağlantı seçenekleriyle gelir. Bu sayede farklı tip akümülatör ve sistemlere kolay entegrasyon sağlar.

Montaj sırasında, sıkıştırma, hizalama ve boru uzunluğu gibi faktörler basınç düşümlerini ve titreşimi etkileyebilir; uygun destek ve titreşim önlemleri düşünülmelidir.

Seçim Boyutu ve Akümülatör Uyumluluğu

Güvenlik blokunun akümülatör kapasitesi, maksimum akışkan hacmi, basınç değerleri ve çalışma şartları ile eşleşmelidir. Örneğin bazı markaların güvenlik blok katalogunda, 6 inç küpten 160 galona kadar akümülatörler için modüler blok modelleşmeleri mevcuttur.

Bakım ve Kontrol

Akümülatörün pre-charge (ön basınç) değerleri ilk kurulumdan sonra düzenli aralıklarla kontrol edilmelidir.
Güvenlik blokları üzerindeki vanaların işlevselliği (özellikle emniyet valfi) periyodik testlerle teyit edilmelidir.
Sızıntı, aşınma, titreşim hasarları gözlemlenmeli, sızdırmazlık elemanları değişimi zamanında yapılmalıdır.

Avantajlar ve Uyarılar

Avantajlar:

Basınç dalgalanmalarını önleme, sistem stabilitesini artırma
Pompa kapasitesini küçültme / enerji tasarrufu
Acil durumlarda sistemin kontrollü kapanmasını sağlama
Titreşim, şok, darbeleri absorbe etme

Uyarılar / Riskler:

Akümülatörler enerji depoladığı için yanlış bakım risk taşır — mutlaka önce deşarj edilmelidir
Güvenlik bloklarının reaksiyon hızı, valf karakteristikleri ve sistem dinamiği göz önüne alınmalıdır
Yanlış boyut, aşırı basınç, sızdırmazlık kusuru sistem arızalarına yol açabilir

Yukarıda anlattığımız bilgiler ışığında Hidrofix olarak hidrolik akü bloğu konusunda kendi ürünlerimiz ile tüm ihtiyaçlarınızı karşılamaya yönelik üretimler yapmaktayız. Standart ürünlerimize ek olarak işletmeniz için özel çözümleriniz ile her zaman yanınızdayız.

Hidrolik akü blokları hakkında detaylı teknik bilgi ve satış fiyatı için bizlere iletişim sayfamızdaki kanallardan ulaşabilirsiniz.